برنج در اکثر نقاط جهان به‌عنوان بخش اصلی بسیاری از وعده‌های غذایی استفاده می‌شود. بیش از نیمی از جمعیت جهان از این غله‌ی مهم تغذیه می‌کنند. از جمله خواص برنج برای سلامتی می‌توان به تأمین فوری انرژی، تنظیم و بهبود حرکات روده، تثبیت سطح قند خون و کاهش روند پیری اشاره کرد. برنج همچنین در تأمین ویتامین B1 در بدن نیز نقش دارد. تقویت متابولیسم، مراقبت از پوست، کمک به هضم، کاهش فشار خون بالا، کمک به کاهش وزن، تقویت سیستم ایمنی و حفاظت در برابر دیسانتری، سرطان و بیماری‌های قلبی از دیگر خواص برنج به‌شمار می‌روند.

این خواص در بیش از چهل هزار نوع از این دانه‌ی غلات وجود دارد. برنج به دو دسته‌ی اصلی دانه‌های کامل و برنج سفید تقسیم می‌شود. دانه‌های کامل برنج که به شکل اولیه و خالص هستند، ارزش غذایی بالایی دارند. اما در برنج سفید، سبوس از دانه‌ی اصلی جدا می‌شود که ارزش غذایی آن را کمتر می‌کند. افراد با توجه به نیازهای آشپزی، دسترسی و انواع خواص برنج برای سلامتی، از گونه‌های مختلف دانه‌های این غلات استفاده می‌کنند.

برنج همچنین با توجه به طول دانه تقسیم‌بندی می‌شود. در غذاهای آسیایی از برنج دانه‌بلند استفاده می‌شود و کشورهای آمریکایی، دانه‌های متوسط و کوتاهِ برنج را ترجیح می‌دهند.

۱. تأمین انرژی

برنج سرشار از کربوهیدرات است که به‌عنوان سوخت بدن عمل می‌کند؛ علاوه بر این، در عملکرد طبیعی مغز نیز نقش دارد. کربوهیدرات پس از سوخت‌وساز در بدن به انرژی کاربردی تبدیل می‌شود. ویتامین‌ها، مواد معدنی و مواد ارگانیک موجود در برنج، عملکرد و فعالیت متابولیک تمام ارگان‌های بدن را افزایش می‌دهند که درنهایت به افزایش سطح انرژی منجر می‌شود.

۲. جلوگیری از چاقی

از دیگر خواص برنج می‌توان به جلوگیری از چاقی اشاره کرد. دانه‌های برنج فاقد چربی‌های مضر، کلسترول و سدیم هستند. برنج همچنین به‌عنوان بخش جدایی‌ناپذیر یک رژیم غذایی صحیح شناخته می‌شود. در حقیقت، هر غذایی که مواد موردنیاز بدن را تأمین کند، بدون اینکه تأثیرات منفی به‌همراه داشته باشد، یک امتیاز بزرگ برای سلامتی محسوب می‌شود. سطح بسیار اندک چربی، کلسترول و سدیم، به کاهش چاقی و عوارض مرتبط با آن کمک می‌کند.

۳. کنترل فشار خون

سطح سدیم موجود در دانه‌های برنج بسیار اندک است و به همین دلیل برای افرادی که فشار خون بالایی دارند، بسیار مناسب است. سدیم بیش از اندازه در بدن به منقبض‌شدن رگ‌ها و شریان‌ها، افزایش استرس و فشار بر سیستم قلبی‌عروقی منجر می‌شود که درنهایت، فرد را به فشار خون بالا مبتلا می‌کند. این ماده همچنین در ابتلا به بیماری‌هایی مثل آترواسکلروز، سکته قلبی و سکته مغزی نقش دارد. با این اوصاف، مصرف خوراکی‌هایی که فاقد سدیم هستند، برای سلامتی مفید خواهد بود.

۴. جلوگیری از سرطان

دانه‌های کامل برنج مثل برنج قهوه‌ای سرشار از فیبر نامحلول هستند که از بدن در برابر انواع مختلف سرطان محافظت می‌کنند. بسیاری از دانشمندان و محققان بر این باورند که فیبرهای نامحلول برای مراقبت از بدن در برابر رشد و دگردیسی سلول‌های سرطانی حیاتی هستند. فیبر همچنین در مقابله با سرطان کولورکتال (روده‌ی بزرگ) و روده نقش دارد.

خواص برنج به فیبر موجود در آن خلاصه نمی‌شود. برنج حاوی آنتی‌اکسیدان‌های طبیعی مثل ویتامین C، ویتامین A و ترکیبات فنولیک و فلاونوئیدهای فراوانی است که عملکردی مشابه آنتی‌اکسیدان‌ها دارند و به پاکسازی بدن از رادیکال‌های آزاد کمک می‌کنند. رادیکال‌های آزاد، محصول جانبی متابولیسم سلول‌ها هستند که به ارگان‌ها آسیب می‌رسانند و باعث جهش سلول‌های سالم به سلول‌های سرطانی می‌شوند. بنابراین می‌توانید با خوردن برنج، سطح آنتی‌اکسیدان موجود در بدن‌تان را افزایش بدهید و از ابتلا به سرطان پیشگیری کنید.

۵. مراقبت از پوست

کارشناسان پزشکی معتقدند که استفاده از برنج پودرشده به‌صورت موضعی، می‌تواند بیماری‌های پوستی را درمان کند. پزشکان آیورودیک (طب آیورودا)، آب برنج را برای درمان مؤثر سطوح پوستی ملتهب تجویز می‌کنند. ترکیبات فنلی موجود در برنج قهوه‌ای و وحشی حاوی خواص ضدالتهاب و ضدسوزش است و برای تسکین خارش پوست و قرمزی پوست نیز استفاده می‌شوند. مصرف خوراکی یا استفاده‌ی موضعی از برنج در رفع بسیاری از بیماری‌های پوستی مؤثر است. آنتی‌اکسیدان‌ موجود در برنج همچنین روند ظهور چین‌وچروک روی سطح پوست و سایر علائم پیری زودرس را کاهش می‌دهد.

۶. جلوگیری از آلزایمر

برنج قهوه‌ای حاوی مقادیر زیادی از مواد مغذی است که رشد و فعالیت انتقال‌دهنده‌های عصبی را تحریک می‌کند و درنهایت مانع ابتلا به بیماری آلزایمر می‌شود. تحقیقات نشان داده‌اند که انواع مختلفی از برنج وحشی می‌توانند آنزیم‌های نوروپروتکتیو موجود در مغز را تحریک کنند که از اثرگذاری رادیکال‌های آزاد و سایر سموم خطرناک (عوامل مؤثر در ابتلا به آلزایمر و زوال عقل) جلوگیری می‌کنند.

۷. خواص دیورتیک (ادرارآور) و گوارشی برنج

پوسته‌ی برنج به‌عنوان یک داروی مؤثر برای درمان دیسانتری (اسهال همراه با خون) عمل می‌کند. همچنین برخی افراد معتقدند که پوسته‌ی برنج سه‌ماهه، خواص ادرارآور دارد. چینی‌ها بر این باورند که برنج باعث افزایش اشتها می‌شود، بیماری‌های معده را درمان می‌کند و در از بین بردن تمام مشکلات گوارشی نقش دارد.

خواص ادرارآور پوسته‌ی برنج باعث می‌شود که آب اضافی را دفع کنید؛ علاوه بر این، سموم بدن مثل اوریک‌اسید را از بین می‌برد. پوسته‌ی برنج همچنین به کاهش وزن کمک می‌کند، چراکه حدود ۴ درصد از ادرار را چربی‌های دفع‌شده‌ی بدن تشکیل می‌دهند. فیبر زیاد موجود در پوسته‌ی برنج نیز فعالیت منظم روده‌ها را افزایش می‌دهد و از بدن در برابر انواع سرطان‌ها محافظت می‌کند. از دیگر خواص برنج این است که احتمال ابتلا به بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش می‌دهد.

۸. بهبود متابولیسم

برنج یکی از منابع عالی برای تأمین مواد معدنی و ویتامین‌ها به‌شمار می‌رود؛ ویتامین D، کلسیم، نیاسین، فیبر، آهن، تیامین و ریبوفلاوین، همگی در این دانه‌های ارزشمند وجود دارند. این ویتامین‌ها پایه‌ و اساس متابولیسم بدن، سلامت سیستم ایمنی و عملکرد کلی ارگان‌های بدن را تشکیل می‌دهند. می‌دانیم که ویتامین‌ها، برای بسیاری از فعالیت‌ها و عملکردهای بدن ضروری هستند و برنج یکی از منابع مهم برای تأمین این ویتامین‌ها به‌شمار می‌رود.

۹. تقویت سلامت قلب و عروق

روغن سبوس برنج خواص آنتی‌اکسیدانی دارد و با کاهش سطح کلسترول بدن، به تقویت سیستم قلبی‌عروقی کمک می‌کند. قبلا به مزایای فیبر و سطح پایین چربی و سدیم برای حفظ سلامت سیستم قلبی‌عروقی اشاره کردیم. گونه‌های مختلف برنج وحشی و قهوه‌ای در مقایسه با برنج سفید، عملکرد بهتری دارند؛‌ چراکه پوسته‌ی این دانه‌ها، مواد مغذی فراوانی دارد که متأسفانه در روند سفیدکردن برنج، کاملا از دانه‌های اصلی جدا می‌شود.

۱۰. از بین بردن IBS (سندروم روده تحریک‌پذیر)

برنج حاوی نشاسته‌ی مقاوم است که پس از رسیدن به روده‌ها، باعث تحریک رشد باکتری‌های مفیدی می‌شود که به حرکت طبیعی روده‌ها کمک می‌کنند. این نشاسته‌های نامحلول همچنین در کاهش تأثیر بیماری‌هایی مثل سندروم روده تحریک‌پذیر و اسهال مؤثر هستند.

به گفته‌ی مؤسسه‌ی بین‌المللی تحقیقات برنج در فیلیپین، ارزش غذایی برنج باید تا حد امکان افزایش یابد تا مردم جهان بتوانند از مزایای آن بهره‌مند شوند. با توجه به اینکه برنج، بیشترین حجم غلات را در اکثر نقاط جهان به خود اختصاص داده است، بنابراین می‌تواند زندگی میلیون‌ها انسانی را که از آن استفاده می‌کنند، بهبود بخشد.

در حال حاضر محققان تلاش می‌کنند با ترکیب روش‌های سنتی کشت برنج با بیوتکنولوژی مدرن، ارزش میکرونوترینت این دانه‌ها را افزایش بدهند. آنها معتقدند که پرورش برنج همراه با ترکیبات آهن و زینک،‌ از طریق روش تقویت زیستی امکان‌پذیر است. این روند همچنین می‌تواند به محصولاتی با کیفیت بالا منجر شود که طبیعتا برای کشاورزان و مصرف‌کنندگان خوشایند خواهد بود.

۱۱. دیگر خواص برنج

برنج می‌تواند از یبوست مزمن جلوگیری کند. فیبر نامحلول موجود در برنج همانند اسفنجی صاف عمل می‌کند که به‌راحتی و به‌سرعت در طول روده‌ها حرکت می‌کند. برنج قهوه‌ای و دانه‌های کامل، سرشار از فیبر نامحلول هستند. البته فراموش نکنید که همراه با غذاهای فیبری، باید آب بیشتری مصرف کنید تا بتوانید یبوست را از بین ببرید.

توصیه می‌شود که افراد مبتلا به دیابت، به‌جای برنج سفید از برنج قهوه‌ای استفاده کنند چون شاخص گلوکز کمتری دارد. مصرف یک پیمانه برنج قهوه‌ای در روز، می‌تواند تمام منگنز موردنیاز بدن را تأمین کند که در تبدیل کربوهیدرات و پروتئین به انرژی نقش دارد. علاوه بر این، به عملکرد بهتر سیستم عصبی و تولید هورمون‌های جنسی کمک می‌کند.

چای نخستین بار در سال 1276 شمسی در ایران کشت شد و هم اکنون به عنوان نوشیدنی سنتی ایران جایگاه ویژه ای یافته است بطوری که 5/4 درصد از کل چای جهان در ایران مصرف می شود. مردم ایران سالا‌نه حدود 100 هزار تن چای مصرف می کنند که کمتر از نیمی از آن تولید داخل است .

چایکاران ایران با جمعیتی حدود 60 هزار خانوار 35 هزار هکتار زمین زراعی در اختیار دارند که علا‌وه بر تولیدات آنان، در هر سال حدود 60 هزار تن چای خارجی وارد می شود .

چای در دیگر مناطق جهان نیز طرفداران فراوانی دارد و روزانه یک میلیارد فنجان چای در جهان نوشیده می شود.

هم اکنون در دو میلیون و 788 هزار هکتار از اراضی جهان، چای کشت و سالا‌نه چهار میلیون و 500 هزار تن برگ چای از این اراضی برداشت می شود .
خاستگاه اصلی چای، کشور چین است پس از آن هند از تولید کنندگان این محصول است اما بوته چای نخستین بار در حدود 5 هزار سال پیش در چین شناخته شد و در قرن هفدهم هلندی ها این گیاه را به اروپا بردند. 

پیشینه مصرف چای در ایران نیز به قرن هفدهم بر می گردد اما کشت این گیاه نخستین بار به همت میرزا محمد علی مشهور به کاشف السلطنه در سال 1276 شمسی انجام شد.

کاشف السلطنه که فارغ التحصیل دانشگاه سوربن فرانسه بود به عنوان ژنرال کنسول ایران در این سال در هند مشغول کار شد و در این مدت شیوه کشت، برداشت و فراوری این محصول را آموخت و تجربه خود را به ایران منتقل کرد.
چای به سه دسته اصلی تقسیم می شود, چای سیاه یا تخمیری که روزانه مصرف می کنیم, چای نیمه تخمیری که به چای اولا‌نگ و پوچونگ معروف است که رنگ آن قهوه ای روشن است و چای تخمیر نشده که امروز با نام چای سبز آن را می شناسیم البته چای های متنوع دیگری نیز وجود دارد که با ترکیب چند گل و گیاه دارویی یا چند نوع میوه خشک با چای ترش تولید و مصرف می شود.

هم اکنون در کشورهای جهان به ویژه کشورهای اروپایی تمایل زیادی به مصرف این نوع چای ها یا دم نوش ها به علت خواص بسیار بالای آن وجود دارد.

ترکیبات و خواص چای سیاه:

کافئین و تانین = آرام بخش دستگاه عصبی.

تئوفیلین = ساختاری مانند کافئین دارد که در چای سبز و سیاه موجود است, شل کردن عضلا‌ت، افزایش دهنده جریان خون در کلیه‌ها, افزایش انقباض پذیری و کارایی عضلا‌ت قلب، تنظیم ضربان قلب، کاهش فشار خون و اثرات التهابی.

تیانین = طعم دهنده چای است.

کاتچین = در چای سبز و سیاه وجود دارد, این ماده ضد سرطان, کاهش دهنده چربی بدخون و ضد ویروس است و ازافزایش قند خون جلوگیری می کند.

فلوراید و فلووانوئید که سبب استحکام دندان است و از ایجاد بوی‌بددهان پیشگیری می کند.

ویتامین های B کمپلکس C, و E نیز در چای وجود دارد.

ویتامین C که کاهش دهنده اضطراب است و علا‌ئم سرماخوردگی را برطرف می کند.

ویتامین ب کمپلکس و ویتامین ای نیز سبب بهبود سوخت و ساز بدن می شود.

رفع خواب آلودگی , تقویت نیروی فکر , گوارش بهتر غذا و کاهش علا‌ئم میگرن از دیگر خواصل مهم چای است.

چگونه چای مرغوب بخریم

 هم اکنون در کشور ما حدود 40 هزار تن چای سیاه تولید می شود و چای تولید شده در ایران از جمله چای های مرغوب است. چای مرغوب باید رنگی قهوه ای مایل به سیاه و ملایمی داشته باشد, باید گس باشد و هیچگونه بوی غیرطبیعی ندهد در غیر این صورت چای طبیعی نیست و با افزودن طعم دهنده ها, رنگها و عطرهای مصنوعی و شیمیایی فراوری شده است و خواص این نوشیدنی را ندارد و زیان آور نیز هست. زمان دم کشیدن چای مرغوب حدود 25 دقیقه است، در حالیکه چای فراوری شده با رنگها و طعم های غیر طبیعی درمدت کوتاهی دم می کشد و رنگ می اندازد.

چای ایرانی  نمونه یک چای خوب و مفید می باشد، چای ایرانی عطر کاذب ندارد و باید حداقل 25 دقیقه در قوری چینی دم بکشد.

 بهترین روش دم کردن چای را همان شیوه قدیمی وسنتی ایرانیها می باشد و دم کردن چای در ظروف نشکن, پیرکس یا چای ساز سبب می شود خواص چای تاحدودی کاهش یابد.

چای میوه نخوریم 

مصرف انواع چای میوه در بسته بندی های گوناگون در جامعه رواج یافته اما متخصصان تغذیه معتقدند این نوشیدنی ها از طعم دهنده ها و رنگهای مصنوعی تولید شده است بنابراین برای سلا‌متی مضر است این متخصصان توصیه می کنند بجای مصرف این گونه نوشیدنی ها از دم نوش های سنتی استفاده شود.

در کشور ما حدود 10 هزار گونه داروی گیاهی وجود دارد که از دوران گذشته‌نیز 50 نوع آن بصورت دم نوش یا چای مصرف می شده است.